Sağlık Anksiyetesi Nedir? Sağlık Anksiyetesi Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Sağlık Anksiyetesi ve Bilişsel Davranışçı Terapi: Sağlık Kaygısını Yönetmenin Güçlü Bir Yolu
Sağlık anksiyetesi, günümüzde pek çok insanın yaşamını olumsuz etkileyen ve genellikle kontrol edilmesi zor olan bir kaygı bozukluğudur. Eski adıyla hipokondriyazis, yeni adıyla sağlık anksiyetesi, bireylerin sağlığıyla ilgili aşırı kaygı duyması ve sürekli olarak ciddi bir hastalığa yakalandığına inanmasıyla karakterizedir. Bu bozukluk, bireylerin hem zihinsel sağlığını hem de günlük yaşam işlevselliğini olumsuz etkiler. Neyse ki, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), sağlık anksiyetesini yönetmede etkili bir tedavi yöntemi olarak öne çıkar.
Sağlık Anksiyetesi Nedir?
Sağlık anksiyetesi, bireyin bedenindeki normal veya hafif belirtileri ciddi bir hastalık belirtisi olarak yorumladığı bir kaygı bozukluğudur. Örneğin, basit bir baş ağrısı, kişinin zihninde beyin tümörü korkusuna dönüşebilir; ya da mide ağrısı, ciddi bir sindirim sorununun işareti olarak algılanabilir. Birey, bu belirtileri sürekli gözlemler ve bu durum, kişinin zihinsel yükünü artırarak kaygıyı daha da besler.
Sağlık anksiyetesi olan kişiler, genellikle şu belirtileri gösterirler:
- Sürekli Hastalık Korkusu: Birey, bedensel belirtileri yanlış yorumlayarak sürekli bir hastalık kaygısı yaşar.
- Tekrarlayan Doktor Ziyaretleri: Sağlık anksiyetesi yaşayan bireyler, sık sık doktora gidip test yaptırma eğilimindedir. Ancak, doktorun verdiği güvence bile kaygıyı tamamen hafifletmez.
- İnternet Üzerinden Sağlık Araştırması (Siberkondriyazis): Bireyler, sağlıkla ilgili belirtilerini sürekli olarak internetten araştırarak kaygılarını artırır.
- Kaçınma Davranışları: Kimi zaman bireyler, hastalanma korkusuyla doktorlardan, hastanelerden veya hasta olduklarını düşündükleri durumlardan kaçınırlar.
Sağlık Anksiyetesinin Nedenleri
Sağlık anksiyetesi, çeşitli biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle gelişir. Bu nedenler arasında:
1. Biyolojik Yatkınlık: Beyindeki kimyasal dengesizlikler veya belirli kişilik özellikleri, bireylerin kaygıya yatkın olmasına neden olabilir.
2. Psikolojik Faktörler: Geçmişte yaşanan sağlık travmaları, sevilen birinin hastalanması veya çocuklukta yaşanan yoğun kaygı deneyimleri, sağlık anksiyetesi gelişiminde önemli rol oynar.
3. Çevresel Etkiler: Sağlıkla ilgili medya haberleri, pandemiler veya yakın çevrede görülen hastalıklar, bireyin sağlık kaygılarını tetikleyebilir. Özellikle tıbbi bilgilerin kolay erişilebilir olduğu internet ortamında, belirtilerini araştıran bireyler, kaygılarını artırabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ile Sağlık Anksiyetesi Tedavisi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), sağlık anksiyetesinin tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. BDT, bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını ele alarak, sağlığıyla ilgili irrasyonel kaygılarını ve olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeyi hedefler. BDT’nin sağlık anksiyetesi tedavisindeki temel unsurları şunlardır:
1. Bilişsel Yeniden Yapılandırma
Sağlık anksiyetesi olan bireyler, bedensel belirtileri genellikle abartılı ve gerçek dışı yorumlar. Örneğin, birey, bir karın ağrısını ölümcül bir hastalığın belirtisi olarak algılayabilir. Bilişsel yeniden yapılandırma, bireyin bu düşünceleri fark etmesine ve daha gerçekçi düşünce kalıpları geliştirmesine yardımcı olur. Terapist, bireyin kaygılarını sorgular ve "Bu düşünce ne kadar gerçekçi?", "Daha olası bir açıklama ne olabilir?" gibi sorularla bireyi daha rasyonel düşünmeye teşvik eder.
2. Maruz Bırakma ve Tepki Önleme
BDT’nin bir diğer etkili yöntemi maruz bırakma ve tepki önleme tekniğidir. Bu teknik, bireyin korktuğu sağlıkla ilgili durumlara kontrollü bir şekilde maruz bırakılmasını ve bu kaygı karşısında kompulsif tepkiler vermemeyi öğrenmesini içerir. Örneğin, birey her baş ağrısında doktora gitme ihtiyacı hissediyorsa, terapist bu davranışı kademeli olarak sınırlamayı öğretebilir. Zamanla birey, kaygısının azaldığını ve bu tür tepkilere ihtiyaç duymadığını fark eder.
3. Kaygı Yönetimi ve Duygu Düzenleme Teknikleri
Sağlık anksiyetesi, yoğun kaygıya neden olduğu için, bireylerin kaygılarını yönetmekte zorlandıkları anlar sık görülür. BDT, bireylere nefes egzersizleri, gevşeme teknikleri ve mindfulness gibi stres yönetimi araçlarını öğreterek kaygıyı azaltmayı hedefler. Bu teknikler, bireyin bedensel duyumlarını daha sakin ve tarafsız bir şekilde gözlemlemesine olanak tanır.
4. Sağlıkla İlgili Kaçınma Davranışlarını Azaltma
Sağlık anksiyetesi olan bireyler bazen hastalık korkusuyla doktorlardan veya tıbbi ortamlardan kaçınırlar. Bu kaçınma davranışları, sağlık anksiyetesinin pekişmesine neden olabilir. BDT, bireyin bu tür kaçınma davranışlarını fark etmesine ve onları daha işlevsel tepkilerle değiştirmesine yardımcı olur.
Sağlık Anksiyetesi ile Başa Çıkmak İçin Ek Stratejiler
BDT’nin yanı sıra, sağlık anksiyetesiyle başa çıkmak için bireylerin uygulayabileceği bazı ek stratejiler de mevcuttur:
- Belirtileri Günlük Olarak Takip Etmek: Sağlıkla ilgili belirtileri takip etmek, bireyin kaygısının belirli durumlarda nasıl tetiklendiğini anlamasına yardımcı olabilir. Bu, terapide önemli bir farkındalık oluşturur.
- İnternet Sağlık Araştırmalarını Sınırlamak: İnternetten sürekli sağlık belirtileri araştırmak, kaygıyı daha da besler. Bireylerin bu davranışı sınırlamaları ve yalnızca güvenilir kaynaklara başvurmaları önerilir.
- Sosyal Destek Almak: Aile ve arkadaş desteği, sağlık kaygısıyla başa çıkmada bireylerin kendilerini daha güvende hissetmelerine yardımcı olabilir. Destekleyici bir çevre, bireyin kaygılarını daha rahat ifade edebilmesini sağlar.
- Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, bedenin stres tepkisini hafifletir ve kaygı düzeyini düşürür. Bireyler, yoga, meditasyon veya yürüyüş gibi rahatlatıcı aktiviteleri günlük yaşamlarına dahil edebilirler.
Sonuç
Sağlık anksiyetesi, bireyin yaşamını olumsuz etkileyen, sürekli bir hastalık korkusu ve kaygı ile karakterize edilen bir bozukluktur. Ancak, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bu kaygıları yönetmek ve bireylerin daha sağlıklı düşünme biçimleri geliştirmeleri için güçlü bir araçtır. BDT, bireylere sağlıkla ilgili irrasyonel düşüncelerini sorgulama, bu düşünceleri yeniden yapılandırma ve kaygıyı azaltma yolları sunar. Eğer siz veya tanıdığınız biri sağlık anksiyetesi ile mücadele ediyorsa, profesyonel bir psikoterapistten yardım almak, sağlıklı bir zihin ve yaşam kalitesi için atılacak en önemli adımdır. Unutmayın, doğru destekle kaygılarınızı kontrol altına almak mümkündür.
Unutma! Yalnız değilsin.
Uzm. Klinik Psikolog Ferkan Ayyıldız Psikoloji Merkez